AKUT İSHAL (GASTROENTERİT, ENTEROKOLİT) VE GIDA ZEHİRLENMESİ

SİNDİRİM SİSTEMİNİN UYARI SİNYALİ

Akut İshal, dışkı kıvamının gevşemesi ve dışkılama sıklığının günde üçten fazla olması durumudur ve süresi genellikle 14 günden azdır. Gıda zehirlenmesi ise, bu ishale neden olan patojenin veya toksinin kontamine (kirlenmiş) gıda veya su yoluyla alınmasıdır. Bu durum, sindirim sisteminin bütünlüğüne karşı bir saldırı olarak gelişir.

Gastroenterit: Mide (Gastro) ve İnce Bağırsak (Enteron) inflamasyonu.Tipik olarak sulu ishal ve kusma var. Akut ishalin en yaygın nedenidir.

Enterokolit: İnce Bağırsak (Enteron) ve Kalın Bağırsak (Kolon) inflamasyonu. Daha şiddetli seyreder, genellikle yüksek ateş ve kanlı ishal (Dizanteri) görülür.

Gıda İntoksikasyonu: Patojenin kendisi değil, gıda içinde ürettiği toksinlerin neden olduğu hızlı gelişen hastalık. Kusma çok baskındır ve semptomlar çok hızlı (1-6 saat içinde) başlar (Staphylococcus aureus).

ENFEKSİYÖZ İSHAL: GLOBAL RİSK VE KLİNİK SINIFLANDIRMA

Enfeksiyöz ishal, dünya genelinde morbidite ve mortalite nedenleri arasında ikinci sırada yer alır ve gelişmekte olan ülkelerde çocuk ölümlerinin en sık 5 nedeninden biridir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, her yıl 2 milyar kişi akut gastroenterit tanısı almaktadır. Bu durum, özellikle gelişmiş ülkelerde geçici bir rahatsızlıkken, gelişmekte olan ülkelerdeki salgınlarda ölümcül seyredebilir.

Klinik yaklaşımlar (IDSA ve Türk Uzlaşı Raporları), gastroenteritin tanı ve tedavisini yönetmede esas alınır.

Tanım ve Süreye Göre Sınıflandırma

İshal, DSÖ tarafından 24 saatte 3'ten fazla yumuşak veya sulu dışkılama olarak tanımlanır. Gastroenterit ise sindirim kanalının tamamını etkileyen ishal, bulantı ve kusma ile karakterize bir hastalıktır.

Süre Tanım

Akut Sulu İshal <7 gün

Uzamış İshal 7-13 gün

Kalıcı (Persistan) İshal 14-29 gün

Kronik İshal >30 gün

Başlıca Etkenler ve Epidemiyolojik Vurgular

• Viral Etkenler: Norovirüs, erişkinde sporodik ve epidemik ishalin en sık etkeni olup, viral gastroenteritlerin %80'inden sorumludur.

• Bakteriyel Etkenler: Türkiye'de en sık rastlananlar Campylobacter, Salmonella ve Shigella türleridir. Clostridium difficile ise hastane kaynaklı (nazokomiyal) ishallerin en önemli sebebidir.

• Protozoal İnfeksiyonlar: Giardia lamblia ve Entamoeba histolytica (özellikle Güneydoğu'da) pozitifliği ile ilgili çalışmalar mevcuttur.

• Seyahat İlişkili İshal: Gelişmekte olan ülkelere seyahat edenlerin %40-60'ında görülür (Asya, Afrika ve Orta/Güney Amerika yüksek riskli bölgelerdir).

• İlaç İlişkili İshal: Florokinolonlar, klindamisin, sefalosporinler ve penisilinler en sık antibiyotik ilişkili ishale yol açan antibiyotikler arasındadır.

NEDENLER VE OLASILIK DAĞILIMI (EPİDEMİYOLOJİK FİLTRE)

Akut ishalin nedenleri, seyahat öyküsü ve hijyen koşullarına bağlı olarak değişse de, en yaygın etkenler viraldir:

A. Akut İshalin Olasılıksal Dağılımı (Genel Popülasyon)

Viral Etkenler %50 - %70 (Norovirüs, Rotavirüs) Düşük/Orta (Kısa süreli, kendi kendini sınırlar)

Bakteriyel Etkenler: %15 - %20 (Salmonella, Campylobacter, E. coli) Orta/Yüksek (Antibiyotik veya hospitalizasyon (hastane koşullarında tedavi) gerekebilir)

Paraziter Etkenler: %5 - %10 (Giardia, Entamoeba) Düşük (Ancak kronikleşme riski)

Toksin İntoksikasyonu: %5 Orta/Yüksek (Hızlı başlangıç, nörolojik belirtiler olabilir)

B. Patojenler Arasındaki Kritik Farklar

Toksijenik Bakteri: Toksin üreterek su ve elektrolit salgısını artırır (Sekretuar İshal).Sulu, bol, kanlı değil. Hücre duvarına saldırmaz, hızlı dehidratasyon riski yüksektir.

İnvaziv Bakteri: Bağırsak duvarını istila edip hücrelere doğrudan zarar verir.

Kanlı/Mukuslu (Dizanterik), az miktarda ve sık dışkılama. Ateş ve lökosit varlığı daha sıktır.

TANI YAKLAŞIMI VE LABORATUVAR FİLTRELERİ

Her hastada ayrıntılı klinik bilgi ve temas öyküsü (seyahat, gıda, salgın) sorgulanmalıdır. Enfeksiyon dışı nedenler (ilaçlar, toksinler) ekarte edilmelidir.

Klinik Gözlemler ve İpuçları

• Kusma Ön Planda İse: Genellikle besin zehirlenmesi (bakteri toksinine bağlı) veya virüsler nedendir.

• Batın (Karın) Muayenesi: Akut gastroenteritte batında defans, rebound veya rijidite olmamalıdır; bu bulgular başka (cerrahi) nedenler düşündürür.

Dışkı Kültürü ve Test Endikasyonları (Hangi Hastada Gerekli?)

İmmünkompetan (bağışıklığı normal) sulu ishal hastasında dışkı kültürü gereksizdir. Ancak aşağıdaki durumlarda kültür önerilir:

1. Hayati Riskler: Septik görünümlü akut ishal, sistemik bulguları olanlar, septisemi, enterik ateş (Tifo) şüphesi.

2. Özel Durumlar: Yaşlılar (>65 yaş), turist ishali, antibiyotiğe bağlı ishal, immün yetmezlikli hastalar, kolera şüphesi.

3. Salgın Durumu: Halk sağlığı önerileri doğrultusunda geniş testler yapılır.

4. Kan Kültürü: <3 yaş bebekler, enterik ateşin endemik görüldüğü bölgelere seyahat öyküsü olanlar ve immünsuprese hastalardan alınmalıdır.

İnvaziv İshalin Ayırt Edilmesi

• Fekal Lökosit Tayini: İnflamatuar ishali (invaziv bakteri) sekretuar ishalden ayırt etmede önemlidir. Ancak etiyolojiyi saptamada yetersizdir (yani inflamasyonun enfeksiyöz mü yoksa başka bir nedenden mi olduğunu söyleyemez). Hızlıca parçalandığı için yerine fekal laktoferrin kullanılabilir.

• Tam Kan Sayımı: Etiyolojiyi aydınlatmada yetersiz olsa da, hastanın klinik durumunu ve dehidratasyonun derecesini değerlendirmek için önemlidir.

TANI YAKLAŞIMI VE LR DEĞERLERİ

Akut ishalde tanı, öncelikle dehidratasyon riskini değerlendirmeye ve invaziv (kanlı, ateşli) etkenleri elemeye odaklanır.

A. Klinik Sorgulama ve Semptomların LR Değerleri

Klinik Bilgi (Veri) İlişkili TanıDuyarlılık (Sens.)Özgünlük (Spec.)LR+ (Olasılığı Artırır)LR- (Olasılığı Azaltır)

Yüksek Ateş (> 38.5°C): Bakteriyel / İnvaziv Enterokolit

Duyarlılık; %60 - %75 Özgünlük %70 - %80 LR+ 2.5 - 3.5 LR- ~ 0.5

Kanlı Dışkı (Dizanteri): İnvaziv Bakteri (Shigella, E. coli O157:H7) Duyarlılık: %60 - %70 Özgünlük:%80 - %90

LR(+) 5.0 - 7.0 (Güçlü) LR(-) ~ 0.3

Çok Hızlı Başlangıç (< 6 Saat) Toksin İntoksikasyonu (S. aureus) Duyarlılık: %75 - %90 Özgünlük: %90

LR(+) > 8.0 (Çok Güçlü) LR(-) ~ 0.1

Antibiyotik Kullanım Öyküsü: Clostridium Difficile Enfeksiyonu Duyarlılık: Yüksek Özgünlük:Yüksek LR(+)> 10.0 (Çok Güçlü) LR(-): N/A

Aşırı Sulu, Günde > 10 Dışkılama: Kolera / Toksijenik E. coli Duyarlılık: Yüksek Özgünlük: Orta LR(+) 2.5 - 3.0 LR(-) ~ 0.5

Ayırıcı Tanı Vurgusu: Kanlı dışkı ve yüksek ateş, non-invaziv viral/toksin nedenlerinden, invaziv bakteriyel nedenlere geçiş olasılığını güçlü bir şekilde artırır.

GIDA ZEHİRLENMESİ AYIRICI TANISI: HIZLI FİLTRELEME İPUÇLARI

Ayırıcı tanıda en güçlü ayrımı sağlayan üç temel filtre vardır: Semptom Başlangıç Süresi, Baskın Semptom ve Şüpheli Gıda Türü.

1. Filtre: Semptom Başlangıç Süresi (Toksin vs. İnvaziv Patojen)

Semptomların ne kadar hızlı başladığı, patojenin kendisinin mi yoksa önceden oluşmuş toksinin mi etkili olduğunu gösteren en güçlü belirteçtir.

Başlangıç Süresi Mekanizma Olası Etken (Örnek) Klinik Vurgu (LR+ Yüksek)

Çok Hızlı (< 6 Saat) Gıda İntoksikasyonu (Önceden Oluşmuş Toksin) Staphylococcus aureus, Bacillus cereus (kusma tipi). Kusma baskın ve ateşsizdir. Semptomlar 24 saat içinde gerileyebilir.

Orta Hız (6 - 16 Saat) Toksin Üretimi (Sporlu Bakteriler) Clostridium perfringens, Bacillus cereus (ishal tipi). İshal baskındır. Genellikle et veya soslu yemeklerle ilişkilidir.

Yavaş Hız (> 16 Saat, Genellikle 24-72 Saat) İnvaziv Enfeksiyon (Bakterinin Bağırsak Duvarını İstila Etmesi) Salmonella, Campylobacter, İnvaziv E. coli. Ateş ve kanlı dışkı (Enterokolit) görülme olasılığı yüksektir.

Yatak Başı İpucu: Hasta ne zaman yemek yediğini ve ne zaman hastalandığını net olarak söyleyebiliyorsa, bu, tanının olasılığını güçlü şekilde yönlendirir ($\text{LR}+ > 5.0$).

2. Filtre: Baskın Semptom (Mide vs. Bağırsak)

Kusmanın mı yoksa ishalin mi baskın olduğu, enfeksiyonun sindirim sisteminin neresinde yoğunlaştığını gösterir.

Baskın Semptom Mekanizma Vurgusu Olası Etkenler

Kusma Baskın Semptom (İshal Hafif): Mide veya üst ince bağırsak tahrişi, hızlı Toksin İntoksikasyonu.Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Norovirüs (Viral) sorumlu olabilir.

Sulu İshal Baskın (Kusma Yok/Az: )İnce bağırsakta toksin üretimi (Sekretuar İshal), dehidratasyon riski yüksek. Vibrio Cholerae, Toksijenik E. coli sorumlu olabilir.

Kanlı İshal + Şiddetli Karın Ağrısı: Kalın bağırsak (Kolon) istilası (İnvaziv Enterokolit). Shigella, Campylobacter, E. coli O157:H7 sorumlu olabiliri.

3. Filtre: Şüpheli Gıda ve Seyahat Öyküsü

Belirli gıdalar, belirli patojenler için güçlü bir taşıyıcıdır. Bu, tanıyı özgünleştiren en güçlü epidemiyolojik veridir.

Tüketilen Gıda / Öykü Olası Etken (Örnek) Klinik Vurgu LR+ Gücü

Pirinç veya Nişastalı Yiyecekler (Tekrar Isıtılmış) Bacillus cereus. Kusma veya ishal tipi olabilir. LR+ Çok Güçlü

Yetersiz Pişmiş Tavuk, Yumurta, Kümes Hayvanları: Salmonella veya Campylobacter. Genellikle ateşli, invaziv ishal. LR+ Çok Güçlü

Mayonez, Kremalı Pastalar, Salamura Etler: Staphylococcus aureus. Hızlı başlangıçlı, şiddetli kusma. LR+ Güçlü

Deniz Ürünleri (Midye, İstiridye vb.): Vibrio Kolera türleri veya Norovirüs. Değişken semptomlar. LR+ Güçlü

Klorlanmamış Su / Gelişmekte Olan Ülke Seyahati: Toksijenik E. coli (Gezgin İshali), Giardia. Seyahat öyküsü, tanının başlangıç olasılığını kökten değiştirir. LR+ Çok Güçlü

YATAK BAŞI (BEDSIDE) TANI YÖNTEMLERİ

Gastroenterit şüphesi olan hastada, invaziv nedenleri ve dehidratasyon riskini hızla belirlemek için aşağıdaki basit kontroller uygulanır:

1. Kan Basıncı/Nabız Kontrolü: Dehidratasyonun şiddetini belirler (Hipotansiyon, taşikardi, ortostatik değişiklikler).

2. Cilt Turgoru ve Mukoza Kuruluk Kontrolü: Dehidratasyonun klinik değerlendirmesi.

3. Dışkıda Gizli Kan ve Lökosit Testi:

   • Dışkıda Gizli Kan: Pozitiflik, bağırsak hasarı (ülserasyon, invazyon) olduğunu gösterir. (LR+ 4.0)

   • Dışkıda Lökosit (İltihap Hücresi): Mikroskopide veya hızlı testte lökosit varlığı, bakterinin bağırsak duvarını istila ettiğini (invaziv enterokolit) gösterir. Viral veya toksin ishallerinde lökosit genellikle yoktur. (LR}+ 3.0 - 4.0)

Ayırıcı Tanı Özeti: İnvaziv (tehlikeli) etkenleri (örneğin Shigella, E. coli O157:H7) basit ve pratik bir şekilde ayırt etmenin en etkili yolu, hastada ateş ve kanlı dışkı olup olmadığını sorgulamak ve dışkıda lökosit arayarak tanısal olasılığı yükseltmektir.

B. Tanı Yöntemleri (Dışkı Testleri)

Dışkıda Lökosit (İltihap Hücresi) Bağırsak duvarının istila edildiğini (İnvaziv Etken) gösterir. testin Duyarlılığı: %70 Özgünlüğü: %80. İnvaziv Enterokolit'i gösteren güçlü ve ucuz bir testtir.

Dışkı Kültürü: Bakteriyel etkenlerin (Salmonella, Campylobacter) izolasyonu. Testin duyarlılığı: Orta Özgünlüğü: Yüksek Kanlı veya persistan ishalde gereklidir.

Dışkı Toksin Testi: C. Difficile veya E. coli O157:H7 gibi ciddi toksinlerin aranması. Testin Duyarlılığı: Yüksek Özgünlüğü: Yüksek. Antibiyotik sonrası ishal veya hayati tehlikede kritik.

SALMONELLA VE TİFO ATEŞİ: SİSTEMİK BİR TEHDİDİN AYIRT EDİLMESİ

Enterokolit vakaları içinde Salmonella enfeksiyonunun ve özellikle sistemik formu olan Tifo Ateşi'nin (Enterik Ateş) hızla ayırt edilmesi, hem prognoz hem de halk sağlığı açısından kritiktir. Bayesian algoritmasına göre, bu hastalığın ayırıcı tanısında kilit rol oynayan semptom ve laboratuvar bulgularının olasılıksal değerlerini analiz ediyorum.

Salmonella enfeksiyonları iki ana klinik tabloya ayrılır: Gastroenterit (en yaygın, kendi kendini sınırlayan) ve Tifo Ateşi/Enterik Ateş (sistemik ve hayati tehlike taşıyan). Enterokolit tablosunda ateş ve ishal baskınken, Tifo sistemik bir enfeksiyondur.

1. Tifo Ateşi (Enterik Ateş) Tanımı ve Belirtileri

Tifo Ateşi, genellikle Salmonella Typhi ve Salmonella Paratyphi serotiplerinin neden olduğu, bakterinin bağırsak bariyerini aşıp kan dolaşımına (Bakteriyemi) girmesiyle karakterize olan ciddi bir sistemik enfeksiyondur.

Klinik Belirtiler (Klasik Triad Dışı)

Tifo'nun klinik seyri sinsi ve atipiktir; genellikle ters ateş paterni (sabah düşük, akşam yüksek ateş) görülür.

. Bağıl Bradikardi: Ateşe rağmen nabzın beklenenden yavaş olması.

. Basamaklı Ateş (Step-Ladder Fever) Ateşin günler içinde yavaş yavaş yükselmesi.

. Gül Lekesi (Rose Spots): Göğüs ve karın üzerinde görülen, basmakla solan, soluk pembe makülopapüler döküntüler. (Nadir rastlanır ama LR+ çok yüksek).

. Karın Ağrısı/Hassasiyet: Akut Enterokolit'teki şiddetli ağrının aksine, karın ağrısı daha yaygın ve künttür. Kabızlık (İlk Hafta)Tifo'da ishalden ziyade kabızlık hakim olabilir (özellikle ilk haftada).

. Mental Durum Değişikliği: Deliryum, apati ve bilinç bulanıklığı. :

Delirium (Deliryum): (Bilinç bulanıklığı), dikkat, bilinç ve bilişteki akut başlangıçlı ve dalgalanma gösteren ciddi bozulmadır. Hastada oryantasyon bozukluğu, halüsinasyonlar, düşünce dağınıklığı ve uyku-uyanıklık döngüsünde bozukluk (ajitasyon veya letarji) görülür. Tıbbi bir acil durumdur.

Apati (Apathy): (Duygusuzluk), motivasyon, ilgi ve duygusal tepkilerde azalma veya kayıp durumudur. Kişi çevresindeki olaylara karşı ilgisiz, kayıtsız ve tepkisiz kalır; enerji düşüklüğü ve inisiyatif eksikliği ile karakterizedir.

2. Tanı Kriterleri ve Olasılıksal Değerler (LR)

Tifo Ateşi'nin tanısı, klinik şüphe ve laboratuvarın ardışık olarak kullanılmasıyla konur.

A. Klinik Şüphe ve Fizik Muayene Bulguları

Klinik Veri/Bulgu: Duyarlılık (Sens.) Özgünlük (Spec.) LR+ (Olasılığı Artırır) LR- (Olasılığı Azaltır) Basamaklı Ateş Deseni: Duyarlılık. Orta (%50) Özgünlük: Yüksek (%90) LR+ 5.0 (Güçlü) LR- 0.5

Gül Lekesi (Rose Spots) Varlığı: Duyarlılık: Düşük (%10-40) Özgünlük: Çok Yüksek (>%95) LR+ > 8.0 - 10.0 (Çok Güçlü) LR- ~ 0.8

Bağıl Bradikardi (Ateş/Nabız Uyumsuzluğu) Duyarlılık. Düşük/Orta (%50) Özgünlük: Yüksek (%90) LR+ ~ 5.0 LR- ~ 0.5

Sistemik Toksisite (Mental Değişiklik) Duyarlılık: Orta (%60) Özgünlük. Yüksek (%85) LR+ ~ 4.0 LR- ~ 0.47

Kritik Nokta: Gül Lekesi'nin LR+ değeri çok yüksektir; bu bulgu görüldüğünde Tifo olasılığı dramatik şekilde artar. Ancak döküntü nadir görüldüğü için duyarlılığı düşüktür (negatifliği tanıyı elemez).

B. Laboratuvar ve Görüntüleme Testlerinin LR Değerleri

Lab. Verisi/Test Duyarlılık (Sens.) Özgünlük (Spec.) LR+ (Olasılığı Artırır) LR- (Olasılığı Azaltır)

Kan Kültürü Pozitifliği: Duyarlılık: Orta (%40-80) Özgünlük: %99 - %100 LR_ Çok Yüksek (> 100) LR-~ 0.3

Lökopeni (Düşük Lökosit Sayısı): Duyarlılık Orta (%50-70) Özgünlük: Orta (%70) LR+ ~ 2.3 LR- ~ 0.4

Dışkı Kültürü Pozitifliği (İlk Hafta): Duyarlılık: Düşük (%40-50) Özgünlük: Yüksek (%95) LR+ ~ 8.0 LR- ~ 0.5

Widal Testi (Ag. O ve H Titreleri): Duyarlılık: Değişken Özgünlük: Değişken LR+ Tartışmalı LR- Tartışmalı

Kritik Nokta: Kan Kültürü (Bakterinin kanda gösterilmesi) Tifo Ateşi'nde Altın Standart olsa da, duyarlılığı hastalığın evresine göre değişebilir (erken evrede daha yüksek). Dışkı kültürünün erken evredeki duyarlılığı ise düşüktür. Widal testi, çapraz reaksiyonlar ve aşılama öyküsü nedeniyle günümüzde güvenilir bir LR değerine sahip değildir.

3. Enterokolitten Tifo'ya Ayırıcı Tanı

Enterokolit ve Tifo Ateşi'ni ayıran en önemli fark, sistemik yayılımdır.

Ayırıcı Özellik

Başlangıç Zamanı:

Enterokolit (Yaygın Salmonella Gastroenteriti) Genellikle 6-48 saat (Daha hızlı).

Tifo Ateşi (Sistemik) Yavaş, sinsi, basamaklı ateş (5-21 gün inkübasyon).

Baskın Semptom

Enterokolit (Yaygın Salmonella Gastroenteriti): Şiddetli İshal, Kusma ve karın krampları.

Tifo Ateşi (Sistemik) : Yüksek Ateş, baş ağrısı, kabızlık (ilk hafta), mental değişiklik.

Kan Kültürü:

Enterokolit (Yaygın Salmonella Gastroenteriti): Negatif.

Tifo Ateşi (Sistemik) : Genellikle pozitif (Özellikle ilk hafta).

Lökosit Sayımı.

Enterokolit (Yaygın Salmonella Gastroenteriti): Genellikle normal veya hafif yükselmiş.

Tifo Ateşi (Sistemik) : Lökopeni (düşük) veya normal.

Yatak Başı İpucu: Akut Enterokolit tablosunda yüksek ateşin yanında belirgin kas ağrısı (Miyalji) ve baş ağrısı olması, bakterinin bağırsak bariyerini aşıp sistemik yayılmaya başladığına dair güçlü bir klinik alarm vermelidir. Bu durumda, tanıyı kesinleştirmek ve antibiyotik tedavisine başlamak için Kan Kültürünün alınması kritik önem taşır.

TEDAVİ YAKLAŞIMI VE FONKSİYONEL ONARIM

Akut ishal tedavisinin temel prensipleri, etken ne olursa olsun aynıdır; ancak destek tedavisi Fonksiyonel Tıp ile zenginleştirilebilir. Tedavinin temel hedefi hastaneye yatışları azaltmak ve gereksiz IV tedaviden kaçınmaktır.

A. Temel Tedavi (Dehidrasyon Kontrolü)

1. Rehidrasyon (Sıvı Desteği): Hayati önem taşır. Ağızdan Oral Rehidrasyon Sıvıları (ORS) ile kaybedilen su ve elektrolitler (Sodyum, Potasyum) hızla yerine konulmalıdır.

   • Oral Rehidratasyon Sıvıları (ORS): Hafif veya orta şiddette ishali olan tüm hastalara, özellikle bebek ve yaşlılara ORS kullanılmalıdır. ORS, kusma ve ciddi ishali olan, ancak hafif-orta dehidratasyonu olan hastalarda bile ilk tercihtir.

   • Nazogastrik Yolla ORS: Oral tolere edemeyen, aşırı halsizlik nedeniyle alamayan veya çocuklara uygulanabilir.

   • İntravenöz (IV) Hidrasyon: Ciddi dehidratasyon, şok veya bilinç değişikliği olan hastalarda ya da ORS'nin başarısız olduğu durumlarda izotonik mayiler (RL veya SF) ile uygulanır. Dehidratasyon düzelene kadar devam edilir.

2. Diyet: Bağırsakları dinlendiren, düşük lifli, az yağlı gıdalar (BRAT diyeti: Muz, pirinç, elma püresi, tost) önerilir.

3. Antibiyotik (Seçici Kullanım): Çoğu viral ishalde gerekmez. Sadece yüksek ateşli, kanlı dışkılı invaziv bakteriyel nedenlerde veya C. Difficile gibi spesifik durumlarda endikedir.

   Ampirik Tedavi ve Antibiyotik Kullanımı

   İmmünkompetan erişkin ve çocuklarda tetkik sonuçları çıkana kadar ampirik antibiyotik tedavisi başlanmamalıdır.

   Antibiyotik Başlama Endikasyonları:

   Yüksek Risk: 38.5 C ateşi ve sepsis bulguları olanlar, uluslararası seyahat öyküsü olanlar, < 3 ay bebekler.

   Klinik Şüphe: Basilli dizanteri düşünülen hastalar, nazokomiyal diyare, 7 günden uzun süren diyare.

   Antibiyotik Başlanmaması Gerekenler:

   Akut sulu ishali olan ve seyahat öyküsü olmayan asemptomatik kişilerle temas edenlere.

   Seyahat öyküsü olmayan akut sulu ishali olanlarda.

   Özet: İnfeksiyöz ishal yönetiminde, dehidratasyonu önlemek için ORS kullanımı yaygınlaştırılmalı ve antibiyotik tedavisine başlamadan önce mutlaka klinik ve laboratuvar endikasyonları aranmalıdır.

B. Doğal ve Fitoterapik Destekler

Fonksiyonel Tıp, sadece semptomu durdurmak yerine, bozulan bağırsak bariyerini ve mikrobiyotayı onarmayı hedefler:

• Probiyotikler: Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi faydalı bakteriler, dışkılama süresini kısaltmaya ve bağırsak florasını hızla yeniden dengelemeye yardımcı olur. Antibiyotik ilişkili ishalde kullanımı kritiktir.

• Çinko Takviyesi: Özellikle çocuklarda, ishal süresini ve şiddetini azaltmada etkilidir. Bağırsak mukozasının yenilenmesini destekler.

• Pektin (Elma Püresi, Muz): Suda çözünen lif (pektin), dışkıyı katılaştırmaya yardımcı olur ve bağırsak mukozasını kaplar.

• Zencefil (Ginger) ve Nane: Antiemetik ve antispazmodik etkileri sayesinde kusma ve krampları hafifletir.

Nihai Sonuç: Akut ishal tanısında hızlı ve doğru yaklaşım, hastanın dehidrasyon riskini minimalize etmeye dayanır. Klinik karar, LR değerleriyle güçlendirilmiş sorgulama (Kanlı dışkı varlığı? Hızlı başlangıç?) ile başlar. Tedavide ise, mikrobiyota onarımı ve biyoelektrolit dengesinin (ORS) sağlanması en büyük önceliğimizdir.