Ateş

Akut Ateş (Febril Durum)

1. Tanım ve Klinik Sınıflama

• Ateş, vücut çekirdek (core) sıcaklığının normalin üzerine çıkmasıdır. Normal kabul edilen çekirdek sıcaklık genellikle yaklaşık 36,5 °C ± 0,5 civarındadır.

• “Akut ateş” tabiri genellikle yeni baş­layan, kısa süreli (örneğin < 7 gün) yükseklik anlamında kullanılır.

• Klinik pratikte ateş -– özellikle bilgisayar destekli tanı-modellemelerinde - standardize edilebilir şekilde şu gibi kategorilere ayrılabilir:

  • Hafif ateş: ≥ 37,5 °C ve < 38,0 °C

  • Orta ateş: ≥ 38,0 °C ve < 39,0 °C

  • Yüksek ateş: ≥ 39,0 °C ve < 40,0 °C

  • Çok yüksek ateş: ≥ 40,0 °C

• Bu kademeler modelleme açısından mantıklıdır ancak farklı literatürde eşikler değişebilir; sensör tipi, ölçüm yeri (oral, aksiller, rektal) ve ölçüm zamanı önemlidir.

2. Klinikte Neden Önemli?

• Ateş bir bulgu olarak “vücudun savunma yanıtı” ya da “hastalığın işareti” olabilir.

• Ancak sadece ateş varlığının veya yüksekliğinin, “hangi hastalık?” sorusuna doğrudan yanıt vermediğini bilmek önemlidir. Yani ayırıcı tanı açısından ateş tek başına yeterli değildir.

• Bilgisayarlı tanı sistemlerinde “ateş var/hiçe yakın yok”, “ateş derecesi”, “ateş süre­s i”, “ateşin birlikte olduğu diğer bulgular” gibi değişkenler önemli olabilir.

3. Olası Ateş Nedenleri ve Ayrıcı Tanı

Aşağıda, akut ateşle sık karşılaşılan nedenler, bunların epidemiyolojik bilgileri ve tanısal değerlerine dair veriler yer almaktadır. Bu veriler modelleme amaçlı kullanılabilir ancak “altın kriter” olarak kabul edilmemelidir; literatürde çok geniş varyasyon vardır.

Çocuk popülasyonu (örneğin 0-5 yaş ve genel pediatrik grup)

Enfeksiyonlar (genel)~ 70-80 % Çocuklarda ateşin çoğu nedeni enfeksiyondur.

- Viral enfeksiyonlar~ 40-50 %

Üst/alt solunum yolu, gastroenterit, vs. - Bakteriyel enfeksiyonlar~ 20-30 %

Örneğin

otitis media, idrar yolu enfeksiyonu, pnömoni, İnflamatuvar/otoinflamatuvar (örneğin romatolojik)~ 5-10 % Özellikle kronik ya da tekrarlayan ateşlerde önemlidir. INeoplazi/hematolojik hastalıklar~ 1-5 %

Ateş etyolojisinde daha nadir ama unutulmamalı.

Diğer / nedensiz (tanı konulamayan)~ 5-10 %

Çalışmalarda tanı koyulamayan çocuk oranları bu civarda bildirilmiş.

* Toplam yaklaşık %90’dan az olmayacak şekilde tasarlanmıştır; kalan “%10-20” başka çok daha nadir etyolojiler için ayrılabilir.

Erişkin popülasyonu

Enfeksiyonlar (genel)~ 60-70 % Erişkinde ateşin en sık nedeni enfeksiyonlardır.

Viral enfeksiyonlar~ 30-40 %

Solunum yolu ve gastrointestinal viral ajanlar yaygın. Bakteriyel enfeksiyonlar~ 20-30 %

Üriner sistem enfeksiyonu, pnömoni, vb.

İnflamatuvar/otoimmün hastalıklar~ 5-10 % Romatizmal, vaskülit ve bağ dokusu hastalıkları dahil.

Neoplazi / hematolojik~ 3-7 % Ateşle başlayabilen malign durumlar düşünülebilir.

Diğer / nedensiz~ 5-10 %Tanı konulamayan ateş vakaları yine vardır.

* Yine toplam yaklaşık %90 çevresinde “ana etiyolojiler” için kullanılabilir.

Özet

• Çocuklarda: enfeksiyonların payı daha yüksek (yaklaşık %70-80)

• Erişkinlerde: enfeksiyonlar hâlâ baskın ama oran biraz daha düşük (%60-70)

• Her iki grupta da viral > bakteriyel oranları genellikle 2:1 civarında düşünülebilir

• İnflamatuvar, neoplazi gibi nedenler “ana etiyolojiler dışında” grubunda ama modelleme açısından göz ardı edilmemeli

Tanısal Değerler ve Klinik İpucu

• “Ateş var” demek, hastalığın tanısını koymak için yeterli değildir fakat güçlü bir uyarıdır.

• Yüksek ateş ve/veya çok yüksek ateş (>40 °C) varsa, ciddi enfeksiyon veya invaziv süreç olasılığı artar.

• Modelleme açısından “ateş yok demek” tanıyı dışlama için yeterli güvence vermez (LR- ≈ 0.7 gibi veriler mevcut).

• Olası tanılar düşünülürken, ateş derecesini ve eşlik eden semptomları da gözönünde bulundurun.

• Epidemiolojik verilerle beslenen modeller (% prevalans, yaş-grupları, bölgesel görünüm) daha gerçekçi olacaktır.